Wydarzenie w sali Ziemia Obiecana miało charakter konferencji składającej się z trzech części. Pierwszy panel dotyczył etyki w pracach nad AI. Zuzanna Warso (fundacja Open Future), Mirosław Filiciak (SWPS) i Sebastian Szymański z Uniwersytetu Warszawskiego poruszyli takie kwestie jak olbrzymi ślad ekologiczny AI, nierównomierny dostęp do korzyści ze sztucznej inteligencji czy w końcu własność intelektualna oraz dobra osobiste.
Szczególnie bulwersujący, jeśli chodzi o kwestię naruszeń dóbr osobistych, jest przypadek Scarlett Johansson. Głos aktorki został wykorzystany bez jej zgody przez jedną z wielkich firm działających na rynku AI w popularnym sieciowym produkcie kojarzonym ze sztuczną inteligencją. Pozew gwiazdy Hollywood został odrzucony. Firma prawdopodobnie uzyskała łudząco podobne do Johansson komunikaty na podstawie nagrań głosu innej aktorki.
Zuzanna Warso zwróciła uwagę na to, że sztuczna inteligencja daje być może złudną nadzieję na pomoc w rozwiązaniu wielu globalnych problemów, z którymi zmagamy się jako społeczeństwa. Hype na sztuczną inteligencję, napędzany przez firmy produkujące narzędzia AI, powoduje odwrócenie się od bardziej sensownych sposobów na sprostanie wyzwaniom współczesnego świata. Sztuczna inteligencja jest świetna w zastępowaniu ludzi w nudnych, niewdzięcznych zadaniach, ale ludzkości nie zbawi. Wszyscy dyskutanci raczej starali się ów hype tonować niż dalej go nakręcać.
Pierwszy panel poprowadził Kuba Piwowar (SWPS / Centrum Cyfrowe).
AI w archiwum
Druga dyskusja dotyczyła już stricte pola kultury. Przedstawiciel instytucji kultury (Kamil Staszowski – kustosz zbiorów audialnych w FINA), badaczka (dr Marta Materska-Samek z Uniwersytetu Jagiellońskiego), artysta (korzystający z AI reżyser i producent Jacek Nagłowski) oraz reprezentant MKiDN w osobie Rafała Kownackiego, rozmawiali o tym, co AI może wnieść do pracy przemysłów kulturalnych. Kamil Staszowski zaprezentował śmiałą wizję, w której sztuczna inteligencja:
- pomaga porządkować archiwa filmowe i muzyczne,
- odczytuje partytury muzyczne, identyfikuje autorstwo utworów niepodpisanych (choćby na podstawie charakteru pisma),
- pomaga w badaniach muzykologicznych, rozpoznając na podstawie partytur elementy stylu danego kompozytora,
- potrafi grupować archiwa według klucza tematycznego czy motywu
- w końcu – jeśli chodzi o zbiory wizualne – zastępuje archiwistów w żmudnej pracy rozpoznawania osób znajdujących się na werkach, fotosach i innego rodzaju materiałach.
Na początku swojej wypowiedzi Staszowski podkreślił, że najpierw zachowane muszą być podstawy i stabilność instytucji kultury prowadzących archiwa. Tego rodzaju instytucje muszą zatrudniać kompetentnych specjalistów i dysponować odpowiednimi warunkami przechowywania zbiorów.
Moderatorem drugiej części konferencji była Natalia Cetera (Centrum Cyfrowe).
W czasie drugiego panelu wielokrotnie można było usłyszeć określenie success story. Historią udanego wykorzystania sztucznej inteligencji w pracy archiwistycznej mogła się pochwalić główna bohaterka trzeciej części konferencji, Virginia Bazan-Gil, szefowa archiwów w hiszpańskiej telewizji publicznej RTVE, a także sekretarz generalna Międzynarodowej Federacji Archiwów Telewizyjnych FIAT/IFTA – organizacji, do której należy również FINA. Bazan-Gil pokazała na konkretnych przykładach, jak AI zostało zaimplementowane do porządkowania sięgających lat 60. archiwów stacji RTVE.
Wiele funkcjonalności omówionych przez Bazan-Gil pokrywa się z potencjalnymi sposobami wykorzystania AI, które w poprzedniej dyskusji zarysował Kamil Staszowski. To najlepszy dowód na to, że tego rodzaju wydarzenia to świetna okazja do wymiany inspiracji. Jak zwróciła uwagę dr Materska-Samek, instytucje zbyt rzadko dzielą się wiedzą, działają jak silosy.
Rejestracje na Ninatece i kolejne Seminarium Audiowizualne
Temat wykorzystania sztucznej inteligencji w kulturze i w archiwach jest ogromny – paneliści i panelistki zasygnalizowali mnóstwo wątków, których nie sposób przywołać w krótkiej notce. Wiele cennych uwag padło też ze strony publiczności. Zapisy wszystkich debat (razem z pytaniami z sali) będą wkrótce udostępnione w wersji wideo w serwisie VOD Ninateka.pl, wydawanym przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny.
Trzecia odsłona Seminarium Audiowizualnego odbędzie się już 18 czerwca. Jej hasło to „Od wspólnoty do polaryzacji: użytkownicy mediów społecznościowych a dezinformacja”.
