To piąty zeszyt „Pleografu”, który można w całości pobrać w pdf. Wersja HTML i poszczególne artykuły znajdują się pod tym adresem.
Słowo wstępne
Ani analiza treści, ani badania nad recepcją nie wyczerpują potencjału analityczno-krytycznego refleksji nad danym dziełem filmowym. Nic więc dziwnego, że w piśmiennictwie filmoznawczym coraz liczniejsze stają się badania warunków i kontekstów produkcyjnych – dotyczące zarówno historii, jak i współczesności. Optyka production studies widzi film jako proces i siłą rzeczy kieruje uwagę na szereg zdarzeń składających się na produkcję filmową. Badacz procesów bieżących ma szansę, przynajmniej teoretycznie, uruchomić potencjał obserwacji uczestniczącej. Dla historyka zaś głównym źródłem pozostaną dokumenty, które w odniesieniu do produkcji z okresu PRL tylko w znikomym procencie zostały dotąd przebadane, a w kontekście produkcji najnowszych rzadko bywają dostępne.
Artykuły naukowe zamieszczone w niniejszym numerze „Pleografu” dzielą się na dwie sekcje. W części historycznej dwie dopełniające się prace traktują o filmach twórców kojarzonych z propagandą partyjną z początku lat 80.: Jarosław Grzechowiak przygląda się mało znanemu Zespołowi Filmowemu „Kraków”, natomiast Arkadiusz Bilecki bierze na warsztat zapomnianą „Kwestię wyboru” Romana Wionczka. W ostatnim artykule tej sekcji Paweł Jaskulski powraca zaś do Janusza Majewskiego i jego „Zbrodniarza, który ukradł zbrodnię”, uznawanego za modelowy przykład kina kryminalnego. W części dotyczącej współczesności jeden tylko artykuł dotyczy konkretnego filmu – konteksty produkcyjne „Układu zamkniętego” analizuje Katarzyna Orłowska (uwaga, debiut!). Dwójka adiunktów ze Szkoły Filmowej w Łodzi – Anna Wróblewska i Tomasz Kożuchowski – przygląda się natomiast, odpowiednio, warunkom pracy producentów animacji oraz usługodawców filmów o tematyce wojennej.
Numer dopełniają stałe rubryki. W sekcji archiwalnej Emil Sowiński komentuje sprawozdanie produkcyjno-finansowe „Kartki z podróży” – filmu realizowanego w okresie stanu wojennego. Pleografowy specjalista od obszernych i wnikliwych wywiadów, Michał Dondzik, tym razem rozmawia z Andrzejem Sołtysikiem, kierownikiem produkcji wielu wybitnych polskich filmów fabularnych („Vabank”, „Był jazz”, „Seksmisja”, „Ucieczka z kina Wolność”, „Psy”). Z tematem numeru związane są także recenzje – książki o Jerzym Bossaku (komentowanej przez Mariusza Guzka) oraz wystawy Kino Polonia w Narodowym Centrum Kultury Filmowej w Łodzi (trochę chwalonej, a trochę krytykowanej przez Konrada Klejsę).
W poprzednim numerze zainaugurowaliśmy rubrykę PAMIĘTNIKI – przestrzeń na artykuły bardziej osobiste, pisane w pierwszej osobie, ale nie w trybie felietonowym, lecz autobiograficznym. Idea ta – mamy nadzieję, że w kolejnych numerach nowa redakcja kwartalnika zechce kontynuować obie te inicjatywy – wedle naszych planów realizowana miała być w dwóch wariantach: „Pamiętniki oglądania” (nawiązującej do tomu „Pamięć kina” pod redakcją Andrzeja Gwoździa) oraz „Pamiętniki debiutu” (zainspirowanej przez zbiór wywiadów Marka Hendrykowskiego). Ta ostatnia sekcja ma swą premierę w niniejszym numerze „Pleografu”. W inauguracyjnej odsłonie „Pamiętników debiutu” oddajemy głos – zgodnie z tematem numeru – producentowi. O procesie powstawania komedii „Sezony” (reż. Michał Grzybowski), która miała premierę w październiku 2024 roku, pisze współproducentka tego filmu, Maria Leźnicka.
Żegnając się z Czytelnikami „Pleografu”, dziękujemy Recenzentom oraz Radzie Naukowej, czuwającym nad wysokim merytorycznym poziomem pisma. Radzi jesteśmy, że w pięciu zeszytach – już nie w formule internetowego bloga, ale w formacie pdf, którego elegancki layout przygotowała Ola Kot – udało nam się współpracować z Autorami z różnych ośrodków akademickich, w tym z laureatami ważnych środowiskowych nagród: im. Bolesława Michałka, im. Alicji Helman oraz im. Eweliny Nurczyńskiej–Fidelskiej. To dobry prognostyk dla kolejnych numerów „Pleografu”.
(w imieniu redakcji)
Konrad Klejsa
wrzesień 2024
