W archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego plakaty gromadzone są od początku lat 60.
Pierwszą pozycją wpisaną do inwentarza był plakat autorstwa Romana Cieślewicza do filmu „Kapelusz Pana Anatola” w reżyserii Jana Rybkowskiego z 1957 roku. Obecnie zbiór liczy ponad 25 tys. zewidencjonowanych obiektów, od afiszy anonsujących pokazy kinematografu na ziemiach polskich po komercyjne plakaty z ostatnich lat. Na unikatowy charakter naszego zbioru wpływa fakt zgromadzenia plakatów do większości polskich i zagranicznych filmów kinowych, prezentowanych na polskich ekranach po II wojnie światowej, które planujemy w całości udostępnić w internecie. Plakaty do zbiorów pozyskiwane są głównie z darów od dystrybutorów filmowych, wymiany z archiwami filmowymi oraz zakupu w antykwariatach lub od prywatnych kolekcjonerów, co dotyczy głównie plakatów przedwojennych.
Cenne zbiory
Najstarsze plakaty pochodzą z końca XIX wieku i zapraszają na pierwsze w Krakowie (dawny zabór austriacki) pokazy „kinematografu”. Cenną kolekcję tworzą plakaty i afisze do filmów okresu międzywojnia. Przed wojną plakaty filmowe były, jak wszystkie druki ulotne, obiektem „jednorazowego użytku”, stąd ich charakterystyczna forma. Właściciele prowincjonalnych kin zamawiali w lokalnych drukarniach niewielkie nakłady afiszy literniczych w małych formatach, prezentujących tygodniowy repertuar. Niejednokrotnie łączyły one informacje o pokazach kinowych z anonsami o występach trup aktorskich lub koncertach. Cenne jako dokumenty, nie posiadają one szczególnych walorów artystycznych.
Inaczej przedstawia się sprawa barwnych litografii. Jedynie kina w dużych miastach mogły sobie pozwolić na zamówienie projektu u grafika i wydruk w dużym nakładzie wielkoformatowego, litograficznego i barwnego plakatu, będącego nadal obiektem „sztuki komercyjnej”. Wiele z nich przetrwało lata wojny i to właśnie one stanowią najciekawszą część kolekcji. Na ich przykładzie możemy zaobserwować zmiany w artystycznym ujęciu plakatu filmowego i grafiki użytkowej w Polsce międzywojennej. Nietrudno dostrzec różnice pomiędzy tymi, posługującymi się malarską narracją z lat 20., a skrótowymi, operującymi spektrum różnorodnych technik, zawierającymi zabawne lub romantyczne odniesienia do treści filmu z lat 30.
Plakaty z zagranicy
Zbiór nie ogranicza się jedynie do obiektów stricte filmowych, lecz zawiera plakaty powstałe na potrzeby różnorodnych imprez filmowych: festiwali (m.in. w Gdańsku, Gdyni, Krakowie, Łagowie, Koszalinie), seminariów, wydarzeń filmowych czy przeglądów, organizowanych przez różne instytucje, w tym Filmotekę Narodową i kino Iluzjon. Możemy poszczycić się również ciekawym zbiorem zagranicznych plakatów do filmów polskich produkcji - min. z: Japonii, Izraela, Skandynawii, RFN oraz krajów byłego bloku wschodniego.
Wystawy
Gapla zamierza prezentować cały – zachowany w zbiorach Filmoteki - dorobek polskiej grafiki filmowej: od czołowych twórców Polskiej Szkoły Plakatu (min.: Henryka Tomaszewskiego, Romana Cieślewicza, Wojciecha i Stanisława Zameczników, Jana Lenicy, Eryka Lipińskiego, Franciszka Starowieyskiego), po kolejne generacje artystów: Jana Młodożeńca, Wiktora Sadowskiego, Mieczysława Wasilewskiego, Andrzeja Pągowskiego, Jakuba Erola czy Stasysa Eidrigevičiusa.
