Cykl pokazów stanowi wydarzenie towarzyszące wystawie malarstwa pt. Cisi Rebelianci. Symbolizm w Polsce ok. 1900 roku w Kunsthalle der Hypo-Kulturstiftung w Monachium. Pokazom filmów towarzyszyć będzie współczesna muzyka jazzowa wykonywana na żywo przez polskich muzyków. Zestawienie starych filmów z nowoczesną muzyką doskonale sprawdziło się w organizowanej przez Filmotekę Narodową - Instytut Audiowizualny imprezie jaką jest coroczne Święto Niemego Kina. Wydarzenie jest jednocześnie preludium do zaplanowanej na październik 18 już edycji Święta Niemego Kina.
Prezentowane w ramach trzech pokazów filmy, z jednej strony wpisują się w portretowaną na wystawie malarstwa epokę –izmów – licznych prądów w sztuce przełomu wieków: ekspresjonizmu, symbolizmu, modernizmu, etc., na gruncie nowej dziedziny sztuki jaką była kinematografia na początku XX wieku. Z drugiej, przedstawiają dzieła przez lata uchodzące za zaginione lub na zawsze utracone, które zostały cudownie odnalezione w prywatnych zbiorach na całym świecie, bądź w zagranicznych archiwach filmowych. Możliwość zaprezentowania tych unikatowych znalezisk jest rezultatem dobrej współpracy międzynarodowej między archiwami państwowymi i pozwala mieć nadzieję, że jeszcze wiele ekscytujących odkryć zaginionej sztuki polskiej jest przed nami.
Wybrane na te okazję filmy okazują całe spectrum wysokiej klasy twórczości filmowej tworzonej w Polsce w pierwszych trzech dekadach XX wieku - od najstarszych kronik filmowych dokumentujących osiągnięcia rozwojowe ówczesnej Polski, przez kinowe hity tamtych czasów, jak melodramaty ze słynną Polą Negri, po awangardowe eksperymenty futurystów i dadaistów. Trzy pokazy filmów zostały zaplanowane w trzymiesięcznym cyklu od kwietnia do czerwca 2022 r. w Theatiner Film – kinie studyjnym urządzonym w stylu art-deco, zlokalizowanym na wprost Kunsthalle, gdzie odbywać się będzie główna wystawa. Filmom towarzyszyć będzie współczesna muzyka jazzowa wykonywana na żywo przez polskich muzyków.
Krótkometrażowy film Europa Franciszka i Stefanii Themersonów, którego odnalezienie w 2020 r. było wielką, międzynarodową sensacją, zostanie pokazany aż trzy razy, żeby umożliwić zapoznanie się z nim możliwie najszerszej grupie widzów. Krótki metraż zostanie zestawiony z dłuższymi formami udostępnionymi przez FINA. Pokazy zostaną poprzedzone krótkimi wprowadzeniami niemieckojęzycznych specjalistów od kina niemego, którzy przywołają historie odnalezienia poszczególnych tytułów i wprowadzą widza niemieckiego w konieczny kontekst.
Program
24 kwietnia, godz. 11.00
1. Europa, reż. Stefan i Franciszka Themersonowie, 12 min, 1932
Film, o którym krążyły legendy. Powstał w latach 1931-1932 w oparciu o futurystyczny poemat Anatola Sterna o tym samym tytule – jedno z najważniejszych dzieł międzywojennej awangardy literackiej. Przez lata uważany za zaginiony w czasie wojny, w 2019 r. został odnaleziony przez Pilecki-Institut Berlin w Bundesarchiv. W „Europie" można zobaczyć bogatą paletę eksperymentalnych zabiegów reżyserskich, takich jak: odwrócone zdjęcia poklatkowe, negatywy, zdjęcia archiwalne, animacje przedmiotów i wielokrotną ekspozycję. W aktualnej wersji odrestaurowanej cyfrowo, film został wzbogacony o ścieżkę dźwiękową autorstwa kompozytora Lodewijka Munsa.
2. Tour de Pologne – 11 kronik filmowych, różni reżyserzy, 80 min, 1913-1929
Podróże były tematem nie tylko filmów fabularnych. Od początku kinematografii bardzo popularne były filmy krajoznawcze, które powstawały również na ziemiach polskich. Zestaw produkcji ze zbiorów FINA ukaże nam polskie miasta i wydarzenia z lat 1913–1929. Przegląd otworzy Wyprawa Amundsena – żartobliwa rysunkowa reklama czekolady. Zaprezentujemy m.in. najstarsze zachowane polskie filmy dokumentalne realizowane przez braci Krzemińskich, a także filmowe relacje z wizyty króla Rumunii w Łańcucie, czy filmy poświęcone największemu wydarzeniu końca lat 20. – Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu.
Do filmu Tour de Pologne zagra:
Mateusz Smoczyński Solo – skrzypek jazzowy, kompozytor. Nagrał ponad sto płyt. Jest współzałożycielem Atom String Quartet. Był pierwszym skrzypkiem w amerykańskim Turtle Island Quartet (zdobywcy dwóch nagród Grammy). W roku 2013 wziął gościnny udział w nagraniu płyty „After Blue” wokalistki Tierney Sutton. Album był nominowany do nagrody Grammy. Zwycięzca II Międzynarodowego Jazzowego Konkursu Skrzypcowego im. Zbigniewa Seiferta. W rankingu Jazz Top magazynu Jazz Forum wielokrotnie uznawany za jazzowego skrzypka roku. Współpracował z takimi artystami jak: Branford Marsalis, Bobby McFerrin, Gil Goldstein, Richie Beirach, Glen Moore, Rabih Abou-Khalil, Zbigniew Namysłowski, Tomasz Stańko, Urszula Dudziak, Vladislav Sendecki, Leszek Możdżer, Jerzy Maksymiuk, Natalia Kukulska, Anna Maria Jopek, Monika Borzym, Grzech Piotrowski i Sebastian Karpiel Bułecka.
22 maja, godz. 11.00
1. Bestia (The Polish Dancer), reż. Alexander Hertz, 67 min, 1917
Film niemy znany też jako „Kochanka apasza". Jedyne polskie dzieło z Polą Negri, które w całości zachowało się do dzisiejszych czasów, dzięki temu, że miało zagraniczną dystrybucję. Film, który był wyświetlany w Stanach Zjednoczonych jako „The Polish Dancer" po wojnie, w latach 60. odnalazł się w Museum of Modern Art Nowym Jorku. Kariera ubogiej dziewczyny w showbiznesie, postać „apasza", fatalistyczny los amoralnej kobiety i salonowa sceneria to elementy typowe dla melodramatu z drugiej dekady XX wieku.
Do filmu zagrają:
Szymon Mika i Yumi Ito – to duet tworzony przez utytułowanych muzyków młodego pokolenia. Yumi Ito to wokalistka, laureatka prestiżowego konkursu Montreux Jazz Festival. Większość życia spędziła w Szwajcarii, ale jej korzenie sięgają Polski i Japonii. Szymon Mika w 2015 zdobył Pierwszą Nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Gitary Jazzowej im. Jarka Śmietany, a rok później został okrzyknięty Jazzową Nadzieją Roku. W swojej muzyce łączy wpływy polskiego folkloru, muzyki eksperymentalnej, jazzu i swobodnej improwizacji.
2. Europa, reż. Stefan i Franciszka Themersonowie, 12 min, 1931 – druga projekcja
19 czerwca, godz. 11:00
1. Mocny człowiek, reż. Henryk Szaro, 77 min, 1929
Film Henryka Szaro z 1929 roku na podstawie powieści Stanisława Przybyszewskiego. Zaginął w czasie II wojny światowej; dopiero kiedy w 1997 roku odnaleziono kopię w Belgii, rozpoczęło się jego drugie życie. Zrekonstruowany cyfrowo przez Filmotekę Narodową wzbudził zachwyt publiczności i krytyków i został uznany za jedno ze szczytowych osiągnięć polskiego kina sprzed 1939 roku.
Do filmu zagra:
Marek „Latarnik” Pędziwiatr – wielokrotnie nagradzany w plebiscytach magazynu Jazz Forum jako największy polski wirtuoz syntezatorów. Popularność przyniosły mu takie projekty jak EABS, Błoto czy Night Marks.
29 marca 2022 r. ukazała się solowa płyta Pędziwiatra pt. Marianna. Pod wpływem brzmienia solowych nagrań Theloniousa Monka, Ahmada Jamala, McCoy Tynera i Emahoya Tsegué-Maryama Guèbrou zrezygnował z elektroniki, by nagrać debiutancki przy użyciu stuletniego fortepianu Steinway & Sons i taśmą analogową.
2. Europa, reż. Stefan i Franciszka Themersonowie, 12 min, 1931 – trzecia projekcja
Ilustracja: kadr z filmu Bestia
