Film, pełen wątków patriotycznych, pokazuje światu udział Polaków w kluczowych wydarzeniach II wojny światowej oraz ich zasługi dla jej zakończenia. Nasycony jest archiwalnymi zdjęciami dokumentalnymi m.in. z bitwy o Monte Cassino. Pokazom filmowym towarzyszyć będzie wystawa plenerowa Wielka Droga. Armia Andersa przygotowana w oparciu o materiały archiwalne ze zbiorów Filmoteki Narodowej. Planowane są także spotkania dotyczące prac restauratorskich nad filmem i debaty historyczne. Wydana zostanie specjalna publikacja na temat Wielkiej Drogi. W tym roku mamy wyjątkową okazję do przybliżenia postaci generała Władysława Andersa w związku ze 130. rocznicą jego urodzin.
Wydarzenie rozpocznie się w Gdyni 11 sierpnia 2022 r. oficjalnym otwarciem wystawy plenerowej upamiętniającej Wielką Drogę Armii Andersa. Wystawa będzie prezentowana na Nabrzeżu Pomorskim przed Okrętem ORP Błyskawica. W otwarciu wystawy weźmie udział Anna Maria Anders, córka generała Andersa. Uroczystości towarzyszyć będzie koncert Kuby Stankiewicza pt. The Music of Henryk Wars (obowiązują zaproszenia).
Kolejnym etapem uczczenia urodzin generała Andersa będzie repremiera odrestaurowanego przez Filmotekę Narodową filmu Wielka Droga Michała Waszyńskiego z 1946 roku, która odbędzie się 15 września na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz 30 września na Festiwalu Niepokorni Niezłomni Wyklęci w Gdyni.
Film Waszyńskiego stanowi zabytek historyczny, który oprócz elementów fabuły, zawiera cenne zdjęcia dokumentalne obrazujące drogę Polaków z Sybiru do Włoch. Film ukazuje bowiem wojenną drogę polskich żołnierzy formujących Armię Andersa w dalekiej Rosji, którą śledzimy przez pryzmat losów pary narzeczonych ze Lwowa, rozłączonych w wojennej zawierusze.
W filmie zostały wykorzystane materiały dokumentalne zarejestrowane przez filmowców podążających szlakiem bojowym II Korpusu. Widzimy m.in. atak ZSRS na Polskę 17 września 1939, wywózki na Sybir, podpisanie paktu Sikorski-Majski, wyjście żołnierzy Andersa do Iranu, Palestyny i Iraku, Egiptu, walki we Włoszech oraz bitwę o Monte Cassino. Obok Jadwigi Andrzejewskiej i Albina Ossowskiego w jednej z głównych ról wystąpiła ówczesna narzeczona generała Andersa - Renata Bogdańska. Niewątpliwym atutem filmu jest także udział samego gen. Władysława Andersa.
Projekcji towarzyszyć będą spotkania na temat prac restauratorskich i digitalizacji Wielkiej Drogi oraz debata historyczna (30 września podczas Festiwalu NNW). Wydana zostanie także specjalna publikacja historyczno-edukacyjna dotycząca postaci generała Andersa i filmu Wielka Droga.
Wydarzenia objęte są honorowym patronatem Ministra Jarosława Sellina. Partnerem wydarzeń jest Miasto Gdynia. Ponadto patronat nad uroczystościami objęły: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum II Wojny Światowej, Port Gdynia, Festiwal NNW oraz TVP Kultura, TVP Historia, Radio Gdańsk i Radio Wnet.
Program
OTWARCIE WYSTAWY WIELKA DROGA. ARMIA ANDERSA
11 SIERPNIA GODZ. 18.00 | NABRZEŻE POMORSKIE PRZY OKRĘCIE ORP BŁYSKAWICA W GDYNI
Wystawa ukazuje niezwykłą historię przemarszu Armii Andersa – 120 000 ludzi, którzy w ciągu 1334 dni pokonali 12 500 kilometrów, wędrując przez trzy kontynenty: Europę, Azję i Afrykę. Począwszy od Buzułuku w ZSRS, przez Iran, Irak, Palestynę, Egipt po Włochy Armia Andersa wytyczyła szlak Wielkiej Drogi, która wieść ją miała do Polski.
Ekspozycja wystawy Wielka Droga. Armia Andersa podporządkowana została poszczególnym etapom Wielkiej Drogi, począwszy od historii lwowskich Polaków, przez wybuch II wojny światowej, deportacje na Syberię, organizację Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS, po Iran, Irak, Palestynę, Egipt, Włochy. Wraz z żołnierzami i artystami Andersa możemy przemierzyć szlak Wielkiej Drogi, stając się na chwilę świadkami zarówno wielkich, historycznych momentów, jak i zwyczajnej codzienności w zmieniającym się krajobrazie danego kraju.
KONCERT KUBY STANKIEWICZA – THE MUSIC OF HENRYK WARS (obowiązują zaproszenia)
11 SIERPNIA GODZ. 19.00 | KLUB MARYNARKI WOJENNEJ W GDYNI
REPREMIERA WIELKIEJ DROGI | DEBATA WOKÓŁ FILMU
15 WRZEŚNIA | FESTIWAL POLSKICH FILMÓW FABULARNYCH W GDYNI | TEATR MUZYCZNY
POKAZ WIELKIEJ DROGI | SPOTKANIE DOTYCZĄCE PRAC RESTAURATORSKICH NAD FILMEM| DEBATA HISTORYCZNA
30 WRZEŚNIA | FESTIWAL NIEPOKORNI NIEZŁOMNI WYKLĘCI
Wielka Droga, reż. Michał Waszyński, Włochy, Polska, 1946, 87 min
Film przedstawia losy pary narzeczonych rozłączonych wojną: od oblężenia Lwowa w 1939 roku do formowania Armii Andersa w ZSRS poprzez tułaczkę w Iranie, Iraku, Palestynie i Egipcie aż po kampanię włoską. Istotnym i najbardziej wartościowym elementem filmu są autentyczne zdjęcia dokumentalne, m. in. z bitwy o Monte Cassino, w której bohater filmu – Adam zostaje ranny.
„Wielka Droga” to film mający już ponad 75 lat, jednak dopiero od stosunkowo niedawna znany jest polskiej publiczności. Jedyna dotychczas znana w Polsce wersja tego filmu trafiła do zbiorów Filmoteki Narodowej w 1962 roku z USA. Jednak z uwagi na niewygodne dla Rosji Sowieckiej wątki film ten przez 25 lat przeleżał na półce i nie był publicznie pokazywany. Ponieważ zawierał liczne autentyczne zapisy realizowane przez czołówkę filmową, ukazujące życie II Korpusu na całej trasie jego przemarszu, ćwiczenia oraz udział w operacjach wojskowych, z przygotowaniami do bitwy o Monte Cassino na czele, nie był traktowany jako film, lecz jako dokumentalne materiały filmowe i udostępniane były tylko jego fragmenty.
Pierwsze pokazy całości, choć dostępne jedynie dla środowisk studenckich, odbyły się w latach 1988–1989 w Katowicach i we Wrocławiu. W kwietniu 1991 roku film został wyemitowany przez telewizję i był to pierwszy raz, kiedy został on w Polsce zaprezentowany szerokiej publiczności. Dopiero wtedy, po 45 latach od premiery, Wielka Droga zaistniała w świadomości widzów w kraju.
Przygotowana przez Filmotekę Narodową premiera odrestaurowanego filmu Wielka Droga jest kolejnym niezwykle ważnym przedsięwzięciem zmierzającym do przywrócenia polskiej kulturze i pamięci zbiorowej dokonań polskich twórców – tym razem scenicznych i teatralnych. Jest aktem oddania należnego miejsca w polskiej kulturze artystom wojennym, a później emigracyjnym, którzy będąc również żołnierzami, dzielili z żołnierzami II Korpusu tułaczy los i niewygody warunków frontowych, a jednocześnie swoim talentem i tworzonym pięknem podtrzymywali ducha narodowego i wiarę w powrót do wolnej ojczyzny – której wielu z nich nigdy nie doczekało.
Wędrówka Wielkiej Drogi do publiczności w Polsce była długa. Dzięki Filmotece Narodowej – Instytutowi Audiowizualnemu mamy dziś możliwość obcowania z wyjątkowym zabytkiem polskiej kinematografii. Podążając za bohaterami filmowymi, możemy symbolicznie przejść wraz z Armią Andersa szlak Wielkiej Drogi.
