Kwestia utworów osieroconych (utwory, których autorzy lub właściciele praw nie są znani lub nie mogą być zlokalizowani lub utrudniony jest kontakt z nimi w celu uzyskania praw autorskich) jest dziś jedną z najważniejszych elementów debaty na temat przyszłości prawa autorskiego. Ponieważ liczba utworów osieroconych stale rośnie, staje się poważnym problemem, który wymaga rozwiązania poprzez stworzenie odpowiednich ram prawnych.
Wydaje się, że najlepszym sposobem rozwiązania problemu byłoby powierzenie zarządzania utworami osieroconymi przez wyspecjalizowane podmioty m.in. organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Rozszerzony system zbiorowego licencjonowania okazał się skuteczny w krajach skandynawskich. Jednakże dyrektywa 2012/28/UE w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych, która określa wspólne zasady dotyczące korzystania z utworów osieroconych, nie jest oparta na tym systemie. Brak wzajemnego uznawania oznacza, że rozszerzona licencja zbiorowa jest ważna tylko na terytorium krajowym, na którym obowiązuje domniemanie ustawowe.
Wydaje się, że przynajmniej staranne poszukiwania powinny zostać powierzone organizacjom praw autorskich lub stowarzyszeniom praw pokrewnych. Mają one dostęp do baz danych dotyczących dzieł, przedmiotów praw pokrewnych i podmiotów praw autorskich oraz wchodzą w interakcję z podobnymi organizacjami w innych państwach członkowskich.
W polskim prawie autorskim przepisy dotyczące zbiorowego zarządzania prawami autorskimi nie spełniają swojej funkcji. Do rozwiązania problemu utworów osieroconych potrzebne są profesjonalne, silne, skuteczne i reprezentatywne organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi o ściśle określonym obszarze działalności. Wymaga to zmiany w prawie autorskim.
Wzór cytowania
M. Osmańska, Rola organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w regulacjach prawnych dotyczących utworów osieroconych, „Themis Polska Nova”, 2015, nr 2(9), s. 216-242.
